Prof. Dr Hasip Pektaş Michael Kuyucu ile Akademik Bakış’a ‘ekslibris’in İnceliklerini Anlattı

İstinye Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasip Pektaş, Akademik Bakış programında Prof. Dr. Michael Kuyucu’nun konuğu oldu. Pektaş, progrtamda ekslibris hakkında detaylı bilgiler verdi. 

Ekslibris Kitap Sahibini Yücelten Bir Sanat Dalıdır

Ekslibris kitap sahibini tanıtan onu yücelten bir sanat dalıdır. Kitapseverlerin kitapların iç kapağına yapıştırdığı üzerinde adlarının ve değişik konuların resimlerinin yer aldığı küçük boyutlu baskı resimlerdir. Sözcük olarak “-nın” kitaplığından, “..-nın” kütüphanesinden anlamına gelir. İngilizler bookplate olarak kullanırlar.

Ekslibris İngiliz ve Amerikalılar Tarafından da Kullanılıyor

İngilizce sözlüklerde ekslibrise rastlamazsınız bookplate’e rastlarsınız ama İngilizler Amerikalılar dışında bütün ülkeler ekslibris olarak kullanır. Zaten “libris” “library” kökenli bir kelimedir. Latince “nın” kitap ışığından anlamını taşıyor. Ekslibris kitabı ödünç alan kişiyi geri getirmesi konusunda sadece uyarır. Kitabın tapusu da denebilir. Çalmaya niyeti olan ekslibrisli kitabı tercih eder şahsen. İçinde bir de sanat eseri var çünkü. Bu tamamen bir uyarma ama güzel olan şu ekslibris yapılan kişiyi yüceltiyor. Yani ‘benim ekslibrisim var senin var mı?’ deme lüksüne sahip oluyor. Sizin kütüphanenizde 107 kitap var bir arkadaşınıza ödünç vereceğinizde eğer kitabın iç kapağında bakın ilk sayfasında demiyorum iç kapağında adınızı taşıyan bir ekslibris varsa sizin ilginiz doğrultusunda yapılmış ve üstünde “ekslibris Michael Kuyucu” yazıyorsa verdiğiniz arkadaş diyor ki “..aa ben bunu Michael’den almıştım 1 ay sonra hatırlar bunu geri vermem lazım” der.  Siparişle Yapılan Bir Materyal

Ekslibris bir kere önemli bir iletişim aracı. Bir ihtiyaç grafiği olarak doğmuş ama tamamen estetik kaygılarla yapılan özgün çalışmalardır. Sanatı tasarımı insanın elleri arasına getiriyor kitapların içine kadar getiriyor. Büyüleyici sıcaklığını hissediyor. Böyle bir güzelliği var ama unutulmamalı ki burası çok önemli: ekslibrisler yaşayan kişiye veya bir kuruma siparişle yapılır. Çünkü vefat etmiş ölmüş birinin adına ekslibris yapsanız o nasıl kullanacak. Ama onun anısına olabilir. Siz Nazım Hikmet’i çok seviyorsunuz ben Nazım Hikmet’in portresini konu olarak kullanırım ama ekslibris Michael Kuyucu diye yanına yazdığımda Michael Kuyucu’nun kitaplığından anlamını taşır. Bir Nazım Hikmet hayranıdır o ayrı bir konu ama ekslibris Nazım Hikmet yapamam çünkü Nazım Hikmet bunu kullanamaz. En önemli kurallardan biri bu.

Ekslibris Bir Grafik Tasarım Ürünüdür

Ekslibris’in yaratım sürecine bakılırsa resim sanatının tüm olanakları kullanılıyor. Yani resimde nasıl renk sorunu varsa ekslibriste de var. Boyutun küçük olması mazeret değil. 12-13 santimlik bir yerde kompozisyon mükemmel değilse geleceğe kalmaz amatör kalır. O an için işlevini yerine getirir ama geleceğe kalmaz. İşlevsel yanına bakıldığında da tam bir grafik tasarım ürünüdür çünkü siparişle yapılır. Yani siz dersiniz ki “ben kendi adıma bir ekslibris yaptırmak istiyorum” karşı taraf “tabii memnuniyetle önce sen kendini bana anlat ben seni tanıyayım senin özelliklerin öykün ne benim seni tanımam lazım nelerden hoşlanıyorsun? ne ile ilgilisin? niye meraklısın onları detaylı öğrenip sonra kompozisyon yapacağım bir değil iki tane” der.. Onun içinden siz bir seçim yapacaksınız, seçiminizi bir kitap kapağı gibi yapacaksınız.  Ekslibris Dünyada Yaygın Bir Sanat Dalıdır Bu sanat dünyada çok yaygın bir sanattır. Orta Avrupa’da, Çin’de, Japonya’da, Rusya’da Ukrayna’da çok yaygın. Çok usta sanatçılar var. Dolayısıyla bu ülkelerde müzeler kurulmuş. Bu müzelerin bir kısmı kütüphanelerin bünyesinde. Danimarka’da Frederikshavn kentinde belediyenin finanse ettiği dünyanın en büyük ekslibris müzesi var. Bir milyonun üzerinde ekslibris var müzede. Bu 1 milyon nasıl bir araya gelmiş? 6 tane koleksiyoncu müzeye armağan etmiş. Kendi koleksiyonlarını armağan etmişler. Böylece güzel bir müze oluşmuş ama en değerlisi nedir biliyor musun bunun 500 bin tanesi internette. Giriyorsunuz “_ekslibris.net”e karşınıza çıkıyor Tekniklerine göre sanatçılarına göre konularına göre inceleme yapabiliyorsunuz harika bir şey. Almanya’da Gutenberg, Belçika’da, Rusya’da Moskova Mediterraneo, Çin’de Shangay, Fransa’da Nantes, Ukrayna’da Odessa, Bulgaristan’da da bir müze var ve sonuncu müze 2019 yılında Altunizade de Selçuklu ecza deposunun kucak açmasıyla açıldı. Değerli yönetim kurulu başkanı Sonay Gülgen’in himaye etmesiyle kuruldu ve en önemlisi de 2020’de Kültür Bakanlığının onayını aldı. Bu çok sevindirici bir şey. Artık kültür bakanlığının denetimindeyiz. En küçük koleksiyon bizde ama bu büyüyecek. Bu yıl 1200 tane geldi. İnşallah ilerde yapabilirsek gelişecek.

Dünyada Ekslibris Yaptırmak İçin Sıra Bekleyenler Var

Dünyadaki pek çok sanatçı ekslibris yaparak yaşamını sürdürüyor. Bizim ilk 2013’te yaptığımız yarışmada birincilik ödülü alan Bulgar sanatçı Julian Jordanov’a “sana 1000 dolar vereceğim, 1500 veriyorum hadi bana bir ekslibris yap” desem bana “size 2024’te teslim edebilirim” der. O kadar dolu çünkü alanında çok yetkin sanatında çok iyi bir arkadaş. Benzer diğer sanatçılarda da bunu görebilirsiniz. Bu işi tamamen çalışma alanı olarak belirlemiş sanatçılar dünyada çok yaygın. İnşallah bizde de o günleri göreceğiz. Bizim eksikliğini hissettiğimiz tek şey koleksiyonculuk. Ekslibris koleksiyoncuları daha çok ekslibris yaptırır. Koleksiyonculuk gelişince sanatçı da mutlu olur üretir ve özgün işler çıkartır.